هیمالیا
هیمالیا، سرزمین برف Himalaya
منشاء شکل گیری هیمالیاوتبت نتایج تحقیقات دانشمندان آلمانی نشان می دهد که در حدود ۱۴۰ میلیون سال قبل هند با یک سرعت بسیار زیاد به به طرف آسیا حرکت و پس از برخورد رشته کوه هیمالایا و فلات تبت را ساخته است. دانشمندان موسسه زمین شناسی "پتسدام" که نتایج تحقیقات خود را در مجله نیچر منتشر کرده اند، کشف کردند که شبه قاره هند در ۱۴۰ میلیون سال قبل و پس از جداشدن از آفریقا و استرالیا با یک سرعت بسیار زیاد به قاره آسیا برخورد کرده و هیمالایا و تبت را شکل داده است. این کشف می تواند درخصوص سرعت صفحه تکتونیک هند توضیح دهد.درحقیقت این صفحه نسبت به دیگر صفحات تکتونیکی که ابر قاره " گوندوانا" را می سازند باریکتر است. به گفته این زمین شناسان، درحدود ۲۰۰ میلیون سال قبل و زمانی که قاره "پانگائا" شروع به تقسیم کرد، بخش شمالی با عنوان "لائورازیا" و بخش جنوبی با عنوان "گوندوانا" شکل گرفتند. گوندوانا در حدود ۱۴۰ میلون سال قبل قاره های آمریکای جنوبی، آفریقای جنوبی، استرالیا و قاره جنوبگان را تشکیل داد. این دانشمندان معتقدند در دوره کرتاسه از ۱۶۵ تا ۳۵ میلیون سال قبل صفحه تکتونیکی هند با سرعت بسیار زیاد، درحدود ۲۰ سانتی متر در سال حرکت کرد و سرانجام در حدود ۵۰ میلیون سال قبل با آسیا برخورد کرد. در این دوره صفحات استرالیا و آفریقا با سرعت کمتری یعنی درحدود ۵ سانتی متر در سال حرکت کردند و قاره جنوبگان بدون حرکت برجای خود ثابت ماند.تیم تحقیقاتی راینر کایند از موسسه پتسدام آلمان با اندازه گیری زمانی که امواج زمین لرزه ای از طریق لایه های عمیق تر به زیر پوسته زمین رسیدند، صفحاتی را که "گوندوانا" را می سازند بررسی کردند. به این ترتیب کشف کردند که پلاک هند به طرز شگفت انگیزی باریک است. در حقیقت در آفریقای جنوبی، استرالیا و جنوبگان "لیتوسفر" بین ۱۸۰ تا ۳۰۰ کیلومتر عمق دارد این درحالی است که در هند عمق این لایه تنها ۱۰۰ کیلومتر است. لیتوسفر از پسته زمین و قسمتی از جبه ساخته می شود.این دانشمندان نشان دادند که در اثر این برخورد هیمالایا و تبت ساخته شده اند
هیمالیای بزرگ
رشته کوه هیمالیا به طول 2400 کیلومتر معروفترین، بلندترین و جوانترین رشته کوه آسیا به شمار می آید که شمال شرق پاکستان (پنجاب)، شمال هند (گاروال)، جنوب تبت، کشور نپال و بوتان و ایالت سیکیم هند را در بر می گیرد. این رشته کوه در شمال با فلات مرکزی آسیا و در جنوب با جلگه حاصلخیز هند هم مرز می باشد. (در اصل هیمالیا را پیوند دهنده 6 ملیت اطرافش می دانند، که عبارتند از: بوتان، چین، هند، نپال، پاکستان و افغانستان).
10 کوه از 14 کوه مرتفع دنیا در این رشته کوه واقع شده (4 کوه دیگر در رشته کوه قراقروم قرار دارند). هیمالیا را همچنین سرچشمه سه حوزه آبی بزرگ دنیا یعنی حوزه آبی ایندوس، شاخه های حوزه براهماپوترا و حوزه یانگ تسه می دانند، که برآورد می شود حدود 750 میلیون انسان در حاشیه آبی از آن بهره مند می شوند.
اما گستره 2400 کیلومتری هیمالیا از نانگاپاربات در غرب (در پاکستان) تا نامچه باروا در شرق کشیده شده. ضمن آنکه پهنای این رشته کوه از 250 تا 300 کیلومتر متغیر می باشد. البته این پهنه شامل سه رشته موازی است که از لحاظ ارتفاع و موقعیت جغرافیایی با یکدیگر متفاوتند.
جوانترین این رشته ها دامنه و ریشه هیمالیا با حدود 1200 متر ارتفاع از سطح دریا می باشد. بخش بیرونی این رشته بر اثر فرسایش منطقه طی سالیان متمادی پدیدار شده. به موازات این بخش کوه پایه های هیمالیا با ارتفاع متوسط 2000 تا 2500 متر در مرکز این رشته کوه قرار دارد. در نهایت هیمالیای بزرگ در شمالیترین بخش این رشته کوه عظیم با قللی بالاتر از 6000 متر سر برآورده است. این بخش پیرترین قسمت هیمالیا را تشکیل می دهد، که از مهمترین قلل این منطقه می توان به اورست، کی2 و کانچن چونگا اشاره نمود.
از نظر جغرافیایی نیز بخش اعظمی از نپال و بوتان، ایالت بالتیستان پاکستان، جامو و کشمیر، هیمال پرادش، اوترانچال، سیکیم و آرونچال پرادش در هند در منطقه اصلی هیمالیا قرار دارند. ضمن آنکه بخش کوچکی از جنوب شرقی تبت نیز در هیمالیا واقع است (گرچه در برخی تعاریف فلات تبت را جدا از هیمالیا به حساب می آورند).
هیمالیای مرکزی نپال Central Nepal Himalaya
کشور کوچک و سلطنتی نپال در بخش جنوبی از هیمالیای مرکزی قرار دارد. قسمت اعظمی از بی نظیرترین کوههای دنیا در این کشور واقع شده اند، شامل 8 قله از 14 قله 8000 متری دنیا. که البته نهمین قله 8000 متری نزدیک به نپال، شیشاپانگما بوده و در تبت قرار دارد. جمعیت نپال از چندین قوم شکل گرفته، و بخش بزرگی از آنها را شرپاها تشکیل می دهند که البته سالها قبل از تبت به نپال مهاجرت نموده اند و البته در مرزها شمالی نپال ساکن می باشند. کلام مقدس Om Mani Padme Hum همه جا به گوش می رسد و پرچم تبت در هر سو برافراشته شده. البته مذهب اصلی مردم نپال هندو می باشد و بودائیان تنها در نوار شمالی ساکن هستند. شرپاها در ارتفاع بالای 4000 متر ساکن هستند و عمدتا علاوه بر کشاورزی به اموراتی نظیر راهنمایی گردشگران و کوهنوردان می پردازند.
از نظر موقعیت می توان هیمالیای نپال را به بخشهای ذیل تفکیک کرد:
منطقه
"کانچن چونگا": واقع در شرق هیمالیای نپال
هیمالیای "خومبو روالینگ": شامل قلل "اورست، چوآیو، لوتسه و ماکالو"هیمالیای
ماناسلو، شامل: "ماناسلو، هیمال چولی و ناگادی چولی""آناپورنا هیمال" شامل: "دائولاگیری 1 تا 5 " و "تکوچه"
هیمالیای پنجاب Punjab Himalaya
هیمالیای پنجاب در جنوب آسیا و البته مابین هند و پاکستان قرار دارد. بخش اعظم پنجاب دشتهایی است که به کوهستانهای شمال محدود می شوند. دسترسی به مناطق کوهستانی در پاکستان از طریق راولپندی و در هند از سریناگار (مرکز ایالت جامو و کشمیر) می باشد. مهمترین و معروفترین کوه این رشته بی شک
نانگاپاربات 8125 مترمی باشد که غربی ترین کوه 8000 متری به شمار می رود، و البته نون کون 7135 متر نیز از قلل مهم و معروف این رشته است.
بوتان Bhutan Himalaya
بوتان در زبان محلی نعره اژدها معنا می دهد. وسعت کوهستانهای این سرزمین برابر کشور سوئیس می باشد. این سرزمین در سرحد شرقی هیمالیا قرار دارد. سرزمین بوتان از چندین قله بالای 7000 متر و همینطور یخچالهایی عظیم شکل گرفته که بویژه در مرزهای شمالی آن مشهودند، و در کنار کوهها تپه های سرسبز و جنگلها سرزمینی سبز و پر آب را بوجود آورده. فرهنگ مردم بوتان نشات گرفته از دین بودایی می باشد و معابد باستانی در سراسر سرزمین پراکنده اند و البته سر و صدای راهبان هر از گاهی از این سرزمین به گوش می رسد. مراسم بودایی در حضور گردشگران و کوهنوردان هر از گاهی دیده می شود، گرچه این کشور در امر ورود توریست بسیار سخت گیر بوده و محدودیتهای زیادی برای ایشان وجود دارد. ضمن آنکه از سال 1996 هیچگونه مجوزی برای صعود به کوهنوردان داده نشده.
از قلل مهم بوتان می توان به قلل زیر اشاره نمود:
چومولهاری 7314 متر
جامیس فاولر پیک 7494 متر
کولا کانگری 7554 متر
هیمالیای آسام Assam Himalaya
هیمالیا آسام سنتی ترین بخش رشته کوه هیمالیا به شمار می رود که مابین شرقی ترین بخش مرز بوتان در غرب و خم بزرگ رودخانه تسانگ پو در شرق قرار دارد. قله نامچه باروا با 7782 متر بلندترین قله این منطقه می باشد و قلل مرتفع دیگر آن عبارتند از: گیالا پری که خواهر خوانده نامچه پاروا است، کانگتو و نگی کانگ سانگ. البته این منطقه همچنان برای علاقمندان ناشناخته است و از سوی خارجیها کمتر مورد بازدید قرار گرفته. نام آسام به معنای گمراه کننده است و بخشهایی از تبت و هند (آرونچال پرادش) را در بر می گیرد که البته مورد اختلاف دو کشور بوده ولی در حاکمیت هند است.
قله نامچه باروا بلندترین قله آسام هرمی غول آسا از یخ است، که به شکل منفرد بر بلندای جنگلها و کوه پایه های آسام سر برآورده و شرقی ترین قله مرتفع هیمالیا به شمار می رود (حدود 250 مایلی شمال شرقی بوتان). رودخانه تسانگ پو، سه وجه نامچه پاروا را در بر دارد و قله گیالا پری، خواهر خوانده آن در سوی دیگر رودخانه قرار گرفته است. نخستین صعود نامچه پاروا نیز در سال 1992 توسط کوهنوردان ژاپنی صورت گرفت.
هیمالیای گاروال Garhwal Himalaya
بخش گاروال پیشتر جزو مستعمرات انگلستان بود و اینک جزوی به ایالت اوتارپرادش می باشد. گاروال به بخشهای کوچکتری نیز تقسیم می شود که عبارتند از: چومولی، پائوری گاروال و رودراپرایاگ. در نقشه ها از بخش گاروال با نام هیمالیای کومان نام برده شده. کوههای پوشیده از برف و یخچالهای اطراف آن دره لوش گانگوتری را احاطه نموده. این ناحیه حدود 250 کیلومتری شمال دهلی قرار دارد. در بخش گاروال بیش از 100 قله بالای 6000 متر قرار دارد. بلندترین کوه منطقه ناندادی وی 7817 متر و کمت 7756 مترمی باشند.
از این ناحیه رودهای زیادی سرازیرند که همگی رود مقدس گنگ را آبیاری می نمایند. بر اساس افسانه های هندیها "هیمالیا نه تنها منشا گنگ، که محل تولد خدایان می باشد". زائران رودخانه را تا ابتدای دره به سمت یخچال گانگوتری می پیمایند و عبادت می کنند. روستاهای بدرینات و جوشیمات در جنوب غربی قلل کمت و ناندادیوی، مرکز مذهبی بوده و زائران برای عبادت در آنجا تجمع نموده، با آب مقدس استحمام می کنند.
آب و هوای بخش شمالی منطقه خشک بوده و زمینها لم یزرع می باشند. در مقابل بخش جنوبی دره پر آب و سرسبز می باشد.
هیمالیای سیکیم Sikkim-Eastern Nepal Himalaya
این منطقه پیشتر مستقل بود ولی اکنون بخشی از خاک هند به شمار می آید. مردم ایالت سیکیم بودایی بوده و بوسیله نپال در غرب و بوتان در شرق محصور شده است. ایالت سیکیم برغم کوچک بودن از قلل زیادی با بیش از 6000 متر ارتفاع شکل گرفته، که البته وجود کوه عظیم کانچن چونگا با ارتفاع 8586 متر بعنوان شرقی ترین قله 8000 متری از ویژگیهای این منطقه به شمار می آید. این کوه مرتفع که از چندین قله 7 و8000 متری شکل گرفته در غرب سیکیم و هم مرز با نپال می باشد. مرکز این ایالت شهر دارجلینگ می باشد.
از قلل مرتفع این ایالت می توان به قلل زیر اشاره نمود:
ژانو 7710 متر
کابرو 7317 متر
کانچن چونگای جنوبی 8476 متر
کانچن چونگا مرکزی 8586 متر
کانچن چونگای شمالی 7741 متر
نارسینگ 5800 متر
کانچن چونگای غربی (یالون کانگ) 8505 متر
زموگپ 7780 متر
پیدایش هیمالیا
حدود 70 میلیون سال قبل شبه قاره هند از قاره جنوبگان جدا شد و به فرمان خداوند سفری طولانی را برای خلق رفیعترین کوههای جهان آغاز نمود. این سفر که از میان دریایی عظیم به نام تتیس صورت می گرفت 50 میلیون سال به طول انجامید (حرکتی حدود 15 سانتیمتر در سال) و با برخورد صفحه عظیم هند به قاره "اوراسیا" به پایان رسید. بر اثر این برخورد لبه جنوبی قاره اوراسیا (فلات تبت) بالا آمد و رشته کوهی را خلق کرد که حدود 2400 کیلومتر طول دارد و اکنون آنرا با نام هیمالیا (به معنای سرزمین برف) می شناسیم.اما بر اثر این برخورد دریای تتیس هم ناپدید شد. دریایی که امروزه رسوبات کف آنرا می توان در رفیعترین سطح قله
اورست یعنی ارتفاع 8000 متری کوه ومحلی بنام نوار زرد مشاهده کرد، جالب است بدانیم در دهه 70 و 80 میلادی سنگواره هایی متعلق به 50 میلیون سال قبل در این محل کشف شد که مربوط به موجودات آبهای کم عمق دریا بود.
ضمنا آنکه فشار صفحه هند به آسیا همچنان ادامه داشته و سالی حدود 67 میلیمتر در دل قاره نفوذ می نماید، که در طول 10 میلیون سال این حرکت موجب حدود 1500 کیلومتر جابجایی می باشد. این جابجایی در سطوح پائین حدود 2 سانتیمتر و در هیمالیا حدود 5 میلیمتر می باشد، که آثار آنرا می توانبشکل زلزله های گاه به گاه مشاهده نمود.
کوههای سپید و سیاه
هیمالیا ازنظر جنس از دو نوع کوه تشکیل شده است، کوههای سیاه وکوههای سپید. کوههای سیاه قللی هستند که از رسوبات کف دریای تتیس شکل گرفته اند و کوههای سپید قللی هستند که سطح سیاه آنها بر اثر فرسایش از میان رفته و لایه هایی از سنگهایی همانند گرانیت در آنها یافت می شود. قللی نظیر
"ماکالو" و
ماناسلو از این جمله کوهها می باشند، در حالیکه
اورست همچنان دارای سطحی از لایه های سیاه رنگ کف دریا است، و این تفاوت اورست را از سایر کوههای عظیم ولی کوچکتر از خود متمایز میکند.
هندو کش Hindu Kushکلمه هندو کش از زبان پارسی بر این منطقه نهاده شده و به معنای کشنده یا قاتل هندوها می باشد ، این کلمه به سرمای کشنده منطقه و مرگ هندیها بر اثر سرما اطلاق می گردد. پیشتر کوهستان این منطقه را هندو کوه نیز می نامیدند که کاملا برگرفته از زبان پارسی می باشد. رشته کوه هندوکش در جنوب غرب رشته کوه پامیر واقع شده است. این رشته کوه کم و بیش در مرز افغانستان و پاکستان قرار دارد. بطور کل اطلاعات زیادی نیز از کوههای این منطقه در دست نیست و کوههای زیادی را نیز می توان در این رشته یافت که همچنان صعود نشده و بکر مانده اند. این رشته کوه که از شرق به غرب گسترده شده کم و بیش در مرز افغانستان و پاکستان قرار دارد. بخش شرقی این رشته کوه عموما دایره وار و البته بکر و وحشی می باشد که با ارتفاعی نزدیک به 5500 متر کمی کوتاهتر از سایر کوههای آسیای میانه است، ضمن آنکه رشته های فرعی زیادی نیز در این بخش مشاهده می شود. امتداد کوههای این منطقه به جنوب و غرب گسترده می شوند و در نهایت با کاهش ارتفاع به کوهها و تپه های مرکز کشور افغانستان ختم می گردند.
اما بخش غربی این کوهها حالت رشته رشته داشته و مملو از کوههای مرتفع و پر برف می باشد که در میانشان بالغ بر 20 قله بالای 7000 متر یافت می شود. در میان این کوهها تریچ میر با ارتفاع 7690 متر بالاترین ارتفاع را داراست که در قیاس با کوههای بسیاری از مناطق دنیا ارتفاع بلندی محسوب می شود. از ویژگیهای مهم کوهستان این منطقه می توان به هوای نسبتا پایداروقابل پیش بینی آن اشاره نمود.
در قیاس با کوههای اغلب مناطق آسیای میانه، دسترسی به کوههای پوشیده از یخ و برف هندو کش راحت است.
تابستانهای این منطقه گرم و زمستانها پوشیده از برفند.
در نهایت باید توجه داشت بدلیل شرایط خاص سیاسی منطقه هنوز امکان حضور گسترده در آن محیا نیست.
از کوههای هندو کش می توان به قلل زیر اشاره نمود:
تریچ میر 7706 متر
تریچ میر بلندترین قله رشته کوه هندو کش در شمال کشور پاکستان قرار دارد. این کوه به شکل چند شاخه، از قلل فرعی متعددی تشکیل شده که عمدتا صخره ای و پوشیده از یخ و برف می باشد. تریچ میر در جنوب نوشاق و در بخش جنوبی رشته کوه هندو کش قرار گرفته و در اغلب نقشه ها در کشور پاکستان منظور گردیده است. نخستین صعود این کوه در سال 1950 توسط تیمی از کوهنوردان کشور نروژ صورت گرفت.
تریچ میر را به راحتی می توان از چیترال مشاهده نمود، گرچه مسیر صعود از این سو چندان مناسب به نظر نمی رسد. وجود شکافهای یخی متعدد در یخچالهای کوه موجب شده تا هر سال شاهد سقوط گردشگرانی باشیم که برای سیاحت به دامنه های تریچ میر گام می نهند. آخرین روستای نزدیک به کوه روستای تریچ می باشد که در زیان محلی دماغه معنا می دهد. زبان محلی ساکنان منطقه نیز زبان خاوری می باشد.
نوشاق 7492 متر
دومین قله مرتفع هندوکش رفیعترین کوه کشور افغانستان به شمار می رود. این کوه در شمال مرز افغانستان با پاکستان قرار دارد، و البته در شمال تریچ میر. قله نوشاق نیز از چندین قله فرعی تشکیل شده. برغم شرایط امنیتی نامناسب این کوه صعودهای زیادی را به خود دیده، از جمله نخستین صعود زمستانی یک قله بالای 7000 متر در آسیا که در زمستان 1973 توسط هیئتی از لهستان بر روی نوشاق صورت گرفت. در این صعود که به سرپرستی آندره زاوادا انجام می شد، زاوادا به همراه داریوژ پتروسکی موفق به فتح قله از جبهه شمالی گردید. در ضمن نخستین بار این کوه در سال 1960 توسط توشیکا ساکای و گورو لواتسوبوآ کوهنوردان ژاپنی صعود شد. این صعود از مسیر جنوب شرقی و از طریق یخچال قاضی ده صورت گرفت.
لازم به ذکر است نخستین ایرانی فاتح این کوه نیز آقای عظیم قیچی ساز می باشد که در مهر 1385 توانست این کوه را صعود نماید. سارا گرار 7349 متر
چهارمین قله منطقه هندوکش کوهی است کاملا مستقل، توده عظیمی از دیواره های گرانیتی و رخهای پوشیده از یخ و برف در دورادور آن.
نخستین بار در سال 1958 تیمی انگلیسی به سرپرستی تد نوریش بر روی قله شمال شرقی تلاشی را صورت داد. اما بدلیل کشته شدن یکی از اعضای تیم آنها ناموفق بازگشتند. یکسال بعد یعنی در 24 آگوست 1959 تیمی 5 نفره از ایتالیایی به سرپرستی فوسکو مارینی موفق شد قله شمال شرقی را فتح نماید. این صعود از مسیر شمال شرقی یخچال نیروقی صورت گرفت.
قلل اصلی ساراگرار عبارتند از قله شمال شرقی با ارتفاع 7349 متر، قله شمال غربی 7300 متر، قله جنوب غربی 7148 متر، قله جنوبی 7307 متر، و قله جنوب شرقی 7208 متر.
داربان زوم 7220 متر
این کوه نخستین بار در سال 1965 توسط کورت دیمبرگر در سفری اکتشافی صعود گردید.
شاچاور 7084 نتر
گرچه نخستین صعود کوه در سال 1969 از سمت پاکستان صورت گرفت، اما شناخته شده ترین راه دسترسی از طریق دره واخان در افغانستان می باشد، که البته یک دهه پس از نخستین صعود یعنی از سال 1979 به اشغال نظامیان شوروی در آمد. در سالهای اخیر توجهات مختصری به این کوه شده و چندین بار از سمت پاکستان صعود گردیده است که شاید علت آن دور بودن این کوه از منطقه تحت نفوذ طالبان بوده.
کویو زوم 6889 متر
رشته کوهی طویل و با شیبهای تند یخی. این کوه بلندترین قله رشته هندو راج می باشد، رشته ای که به رغم حالت کوچک خود در بخش جنوبی، رشته کوه هندو کش را قطع می نماید. نخستین صعود این کوه در سال 1968 صورت گرفت.
آسو پیک 5800 متر
این کوه در کنار دریاچه زیبای باری قرار گرفته. مدت زیادی از شناسایی این منطقه توسط خارجی ها نمی گذرد. دورادور دریاچه را کوههای زیادی فراگرفته است. نخستین صعود کوه توسط 5 کوهنورد ایتالیایی به سرپرستی روسونی آنجلو در سال 1999 صورت گرفت.
قراقروم( به معنای کوههای سیاه)رشته کوه قراقروم در شمال شرق پاکستان، شمال هند، غرب هیمالیای نپال(لبه غربی هیمالیا) قرار گرفته و بوسیله رود ایندوس از هیمالیا جدا می شود، با این حال اغلب بخشی از هیمالیا خوانده می شود. شکل کوههای قراقروم عمدتا بسیار تیز و صخره ای می باشد و حتی کوههای برفی آن نیز از برجهای یخی غیر قابل دسترس شکل گرفته. صعود اکثر کوههای قراقروم بسیار دشوار می باشد.
قراقروم دارای آب و هوای خاص خود می باشد، این امر بخصوص در منطقه بالترو و قله
کی2 کاملا مشهود است. ماههای جون، جولای و آگوست بهترین ماههای صعود به قلل این منطقه است. معروفترین کوه این رشته بی شک کی2 می باشد که علاوه بر ارتفاع بلندش 8611 متر، بعنوان سرسختترین کوه دنیا نیز شناخته می شود. این کوه به کوه کوهها نیز معروف است و تمامی مسیرهای آن دارای دجه سختی بسیار بالایی است.
گاشربرومII با 8035 متر ارتفاع کوتاهترین 8000 متری قراقروم و سیزدهمین کوه دنیاست که بعنوان یکی از راحت ترین کوههای 8000 متری همواره مورد توجه می باشد. این کوه بر روی رشته کوه گاشربرومها و در کنار هیدن پیک(گاشربرومI
) قرار گرفته که با 8068 متر یازدهمین کوه دنیا می باشد. کمپ اصلی و کمپ 1 این دو کوه مشترک است.
برودپیک دیگر کوه 8000 متری قراقروم بوده و با 8047 متر رتبه دوازدهم را در دنیا دار است.
علاوه بر غولهای 8000 متری شاید بتوان از راکاپوشی7788متر، اگری 7285 متر، اسپانتیک 7027 متر، ترانگوتاور 6231 متر و....... بعنوان کوههای افسانه ای این رشته کوه یاد کرد.
تیان شانرشته کوه تیان شان به طول 1200 کیلومتر و عرض 300 کیلومتر در میان کشورهای چین، قزاقستان و قرقیزستان محصور گشته. نام قدیم رشته کوه تانگری تاک به معنای کوههای آسمانی بود ولی چینی ها آنرا به تیان شان تغییر دادند.رفیعترین قله این رشته کوه پوبدا یا پیروزی با ارتفاع 7439 متر بوده که در خاک قرقیزستان قرار دارد و یخچال اینلچیک جنوبی به طول 46 کیلومتر طویلترین یخچال تیان شان محسوب می شود. در این میان ماربل وال با دیواره مرمرین خود همچون الماسی در بخش شمالی تیان شان می درخشد و از سویی چشم انداز کم نظیری از ارتفاعات بلند و ناشناخته چین در جنوب شرقی خود به دوستداران طبیعت عرضه می کند. بخش وسیعی از تیان شان در قرقیزستان گسترده شده. رشته کوه آک شیراک در شرق، فرگانا در غرب و رشته کوه قرقیز در شمال و همینطور تاریمسکایا در خاک چین و جنوب تیان شان قرار دارد. حدود 30 رشته کوه با قللی بالای 5000 متر در بخش میانی تیان شان با شکوهی تمام قرار گرفته اند که دسترسی به آنها چندان دشوار نیست.
پامیر
این رشته کوه همچنین دارای پیوستگی با رشته کوههای تیان شان، قراقروم، کولان شان و هندوکوش می باشد.
پامیر دارای زمستانهایی بسیار سرد وسخت و تابستانی خنک است با مناطقی پوشیده از جنگل.
وجود چندین یخچال طویل از جمله یخچال "مورغاب" به طول 231 کیلومتر که طویلترین یخچال دنیا به شمار می رود از شاخصه های این منطقه به شمار می رود.
رشته کوه پامیر از مناطق نسبتا مرتفع و مجزایی تشکیل گردیده که شامل مناطق زیر می باشد.
1- رشته کوه اطراف فدچنکو با قلل معروف سامانی (کمونیسم) 7495 متر و کورژنفسکایا 7105 متر.
2- رشته کوه قراتا با قلل مایا کوفسکی 6096
3- رشته کوه قزل سو در جنوب شهر سارق داش با قله بو علی سینا (لنین)
4- رشته کوه بدخشان با قله ودارا 6233 متر
5- رشته کوه زرافشان با قله تارگا 5487 متر
بلندترین قله پامیر
کوه سامانی با 7495 متر ارتفاع بلندترین قله رشته کوه پامیر بوده و در فاصله 500 کیلومتری از جنوب سمرقند، 300 کیلومتری شمال تیریچ میر و 60 کیلومتری جنوب غربی کوه لنین واقع است. این کوه در حصاری از یخچالهای مهم جهان همچون فدچنکو واقع است.
در سال 1933 یک گروه تحقیقاتی همراه با چندین دانشمند و 29 کوهنورد زبده به رهبری آبلاکف پس از روزها تلاش و تحمل سختی موفق شدندبه قله کمونیسم برسند.
در تاریخ آمده نام پامیر نخستین بار توسط "مارکوپلو" جهانگرد ونیزی در خاطراتش ذکر شده، وی در سال 1271 میلادی از این منطقه بازدید کرده بود. اما مستند ترین پیمایش پامیر شاید مربوط به "پیر بونووالت" جهانگرد فرانسوی در سال 1886 باشد که از شمال تا جنوب پامیر را طی کرد.
