بهداشت فردی

بهداشت فردی
رعايت بهداشت لازمه سلامتي مي باشد كه در تمام مكانها و زمانها اجتناب ناپذير است و بالطبع محيط پاك كوهستان نيز از آن مستثني نمي باشد. بهداشت اجزاءمتعددي دارد كه در اين مقوله جزء فردي آن مورد بررسي قرار مي گيرد.
بهداشت فردي به مجموعه اقدامات و فعاليتهايي اطلاق مي گردد كه يك فرد بايد جهت حفظ سلامت خود بكار بندد. با توجه به اين كه پيشگيري كم هزينه تر وراحتتر از درمان است، پس چه پسنديده است كه با رعايت بهداشت خود را از عوارض بروز بيماري و نيز ناتواني هايي كه در اثر آن ايجاد مي شود، رها كنيم.رعايت بهداشت فردي در محيط كوهستان استراتژي خاصي را با توجه به موقعيت مكاني و امكانات مي طلبد كه در اين نوشتار سعي مي گردد، به داشت اجزاء مختلف بدن بطور خلاصه و كلي توضيح داده شود.
پوست و مو
پوست بزرگترين اركان بدن مي باشد و با توجه به گستردگي و شكلهاي متفاوت آن در قسمتهاي مختلف بدن بحث خاص خود رامي طلبد.
الف) پوست صورت: پوشاندن كامل پوست صورت تقريباً غير ممكن است زيرا ناگزير بايد اطراف چشم و بيني باز باشد. گاهي نيز در اثر شدن گرما مستوركردن صورت عملي نمي باشد. جهت حفاظت آن از آفتاب بهترين كار مانع فيزيكي مثل كلاه يا چتر مي باشد ولي چون با افزايش ارتفاع ميزان اشعه ماوراء بنفش نيز افزايش مي يابد و نيز بازتاب اين اشعه از سطح برف و يخچالها صورت مي گيرد بهتر است همزمان از كرمهاي ضد آفتاب كه درجه حفاظتي بالاي 25 داشته باشند، نيز استفاده گردد.در محيط هاي سرد نيز شايسته است پوست صورت علاوه بر حفاظت توسط پارچه با روبندهاي مناسب يا وازلين يا گليسيرين نيز پوشيده شود تارطوبت سطحي پوست در اثر سرما يا وزش باد از بين نرود. به خاطر داشته باشيم كه در اين موارد استفاده از كرمهاي مرطوب كننده باعث تشديدخشكي پوست و بدتر شدن آن مي گردد. به آقايان توصيه مي گردد كه قبل از برنامه از اصلاح صورت خودداري نمايند چون صورت تازه اصلاح شده نسبت به عوامل آسيب رسان حساس تر است.
ب) پوست دست: اين عضو نيز در صورت امكان با محافظ مكانيكي مثل دستكش پوشانده شود. توجه گردد كه شستشوي مكرر دست باعث خشكي پوست ميگردد و به آن آسيب مي رساند بنابراين در محيط كوهستان فقط در مواقع لزوم مثل موقع صرف غذا، دستها شسته شود. در مواردي كه پوست در اثرسرما يا آفتاب خشك گردد، وازلين يا گليسيرين بهترين انتخاب جهت چرب كردن دست مي باشد.
ج) پوست تنه: بهتر است كه هنگام پوشيدن لباس زير كه در تماس با پوست مي باشد به اين نكته توجه داشته باشيم كه چون ممكن است در طول برنامه لباس زيرتعويض نشود پس هميشه قبل از برنامه استحمام كرده و لباس تميز بپوشيم و همچنين دقت فرماييد كه جنس لباس زير نخي باشد تا پوست را كمترتحريك نمايد.به عنوان يك توصيه كلي در نظر داشته باشيد كه پوست بايد با ملايمت شسته شود. اقداماتي مثل كيسه كشيدن باعث از بين رفتن چربي سطحي پوست شده و آن را تحريك پذير و آسيب پذير مي نمايد پس شستشو با صابون گليسيرين يا شامپو بدن صورت گيرد تا ضمن پاكيزه شدن چربي حفاظتي پوست آسيب نبيند.
د) پوست پاها: در انتخاب جوراب بايد دقت نمود تا آن نيز نخي باشد. سعي نماييد در هر فرصت ممكن پاها را از كفش درآورده و جورابها را خارج نماييد تا تنفس سطحي پوست پا صورت گيرد. در هر محلي كه عملي بود جورابها را بشوئيد حتي اگر به تنهايي با آب صورت گيرد.
ه) مو و ناخن: اين دو عضو كه از ضمائم پوست هستند نيز به مراقبت خاص خود احتياج دارند. موها بايد قبل از برنامه شسته شده و بدون استفاده از وسايل خشك كننده حرارتي، خشك گردند. بهتر است موها در حين برنامه كوتاه باشند تا از جذب گرد و غبار و نيز عرق اجتناب گردد. موها نيز بايد در هرفرصت ممكن در معرض هوا قرار گيرند. البته بايد در برنامه زمستاني وضعيت هوا را به خوبي مد نظر داشت تا برهنه كردن موها از زير كلاه باعث سرماخوردگي نگردد.ناخنها نيز بايد قبل از هر برناممه كوتاه گردند. كوتاه بودن ناخن از آلودگي در فضاي زير آنها و نيز احتمال شكستن آنها در صورت برخورد با هرجسم سختي جلوگيري مي نمايد. هر چند كه در سنگنوردي داشتن ناخت بلند امكان ندارد.
چشم
عضو بسيار حساس بدن نياز به مراقبت خاص دارد. جهت اجتناب از آسيب چشم از نور آفتاب، باد، گرد و غبار و ... بايد از عينك مناسب استفاده نمود . جهت محافظت از باد بايد ازعينكهاي حفاظ دار استفاده نمود كه در غير اين صورت باد در پشت عينك پيچده و خود اذيت كننده است.براي حفاظت از نور آفتاب بايد از عينك آفتابي مناسب كه حفاظت خوبي از ماوراء بنفش داشته باشد استفاده نمود. مي توان به عينكهاي فتوكروميك اشاره كردكه رنگدانه هاي درون شيشه در اثر اين اشعه تغيير رنگ داده و تيره مي شوند و اشعه را به خود جذب مي نمايند. در حين استفاده از عينك سايه در روي چشم ايجاد گرديده و مردمك گشاد مي گردد و اگر عينك درجه حفاظتي خوبي نداشته باشد اين گشاد شدن مردمك راه را براي ورود بيشتر اشعه هاي مضر بازمي نمايد. به عنوان آخرين نكته بايد يادآور شد كه عينك بايد شيشه بزرگ داشته باشد تا تمام چشم را پوشش دهد.
دهان و دندان
بهداشت دهان و دندان با مسواك كردن با خمير دندان مناسب شروع مي گردد. بايد توجه كرد كه حداقل شبها دندانها مسواك گردند و حتماً نخ دندان استفاده گردد. چون مسواك توانايي تميز كردن فضاي بين دندانها را ندارد. همچنين بهتر است بعد از مصرف شيريني جات دهان با آب شسته شود زيرا در حين كوهنوردي هم ترشح بزاق كمتر شده و هم ميزان آب بزاق ترشح شده كمتر مي باشد و توانايي تميز كردن سطح دندانها را ندارد.جهت حفاظت سلامت حفره دهاني به ذكر همين نكته اكتفا مي نماييم كه از مصرف مواد غذايي ذاغ اجتناب گردد تا به پوست حساس آن آسيب نرسد.
دستگاه تنفس
بهترين راه حفاظت از دستگاه تنفس درست نفس كشيدن است. به اين ترتيب كه تنفس به صورت دم عميق و از بيني صورت گيرد كه اين نوع تنفس در برنامه هاي زمستاني و يا ارتفاعات اهميت بيشتري دارد. زيرا ساختمان بيني به ترتيبي است كه جريان هوا حين عبور از آن گرم مي گردد و به ريه ها آسيب نمي رسد.در حين صعود كه معمولاً تنفس سريعتر است هر چند مدت يكبار جهت اجتناب از انباشته شدن هوا در فضاهاي ريوي كه باعث غير فعال شدن حجمي از ريه مي گردد. يك باز دم شديد صورت گرفته و اين هوا تخليه گردد.
دستگاه گردش خون
جهت حفاظت سلامت اين ارگان بايد در طي برنامه هاي دراز مدت تمريني و ورزشي سعي در افزايش بازدهي و نيز توان كاري آن گرديم تا در حين فعاليتهاي كوهنوردي كه جزء فعاليتهاي سنگين ورزشي طبقه بندي مي گردد، دچار مشكل و افزايش بار وارده به آن نگرديم.
دستگاه ادراري
كليه ها كه وظيفه تصفيه خون از مواد زائد را دارند جهت سلامت به آب و مايعات نياز دارند تا بتوانند وظايف محوله را به خوبي انجام دهند. به همين علت بايد درهر فرصتي جهت نوشيدن مايعات استفاده نماييم تا فعاليت اين دستگاه به خوبي صورت گيرد و همچنين بايد ادرار حاصله را در اولين فرت تخليه نمود تا از انباشته شدن آن در مثانه كم هم باعث درد و هم باعث ته نشين شدن ذرات آن مي گردد اجتناب شود. البته در برنامه هايي كه منابع آب كمي در اختيار داريم با مصرف متعادل آب مي توان كليه ها را به شرايط عادت داد.
دستگاه گوارش
دومين عضو بزرگ بدن انرژي مورد نياز فعاليت بدن را تامين مي نمايد. پس حفظ سلامت آن طي انجام برنامه از هر حيث مهم مي باشد. نظر به اينكه اين عضواجزاي مختلف دارد هر كدام جداگانه مورد بررسي قرار مي گيرند.
دهان: قبلاً به نكات بهداشتي دهان اشاره گرديده است.
معده: جهت حفظ سلامت معده ابتدا بايد غذا خوب جويده شود تا به قطعات كوچكتر تبديل گردد و جهت هضم آماده شود. همچنين جهت فعاليت مناسب معهده بايد همراه غذا نوشيدني (آب، نوشابه و ...) مصرف نگردد.
غذا در دفعات مصرف شود تا از متسع شدن معده با مصرف زياد و ناگهاني مواد غذايي اجتناب شود. بهتر است تا گرسنه نشده ايم غذا نخوريم و البته دركوهنوردي اغلب اوقات شرايط، زمان غذا خوردن را براي ما تعيين مي كند. پس بنا به توصيه بزرگان اين رشته در هر فرصتي به ميزان مناسب غذابخوريد.
روده ها: راز حفظ سلامت روده در تخليه كردن آنها مي باشد. به ترتيبي كه به محض احساس دفع جهت تخليه روده ها اقدام گردد. مصرف مواد غذايي فيبردار مثل حبوبات، ميوه و سبزيجات باعث تسريع و تسهيل در حركات روده ها مي گردند.

منبع(دروس فدراسیون)